Zelfwerkzaamheid begeleiden

Doelstelling

Aan het einde van deze themasessie:  

• weet je wat scaffolding is en hoe zich dat verhoudt tot de ‘zone van naaste ontwikkeling’; 
• kun je leerlingen op maat ondersteunen tijdens zelfwerkzaamheid door jouw hulp op te delen in (vaste) stappen; 
• heb je een uitgebreid(er) repertoire van strategieën om leerlingen via scaffolding te ondersteunen in hun leren.

Inhoud

Een goede instructie is ongelofelijk belangrijk. Maar uiteindelijk moeten leerlingen het geleerde natuurlijk ook zelfstandig kunnen toepassen. Daarom bestaat een groot deel van veel lessen uit begeleide inoefening en zelfwerkzaamheid. In de klas is dat natuurlijk wat anders dan wanneer leerlingen zelfstandig huiswerk maken omdat jij er als leraar bij ben en een actieve rol kunt hebben in het inoefenen van bepaalde kennis en vaardigheden. Tijdens de zelfwerkzaamheid in de les heb jij de mogelijkheid om rond te lopen, goed zicht te krijgen op waar iedere leerling staat in zijn of haar leerproces maar ook om leerlingen individueel te begeleiden. Hoe je dat op een effectieve manier kunt doen, dat staat centraal in deze themasessie.  Je kent ongetwijfeld het begrip ‘zone van naaste ontwikkeling’. Het is belangrijk voor het leren van jouw leerlingen dat jij in jouw uitleg en individuele begeleiding zoveel mogelijk aansluit bij wat een leerling al weet, kan en heeft geprobeerd. Scaffolding is een methodiek die precies dat beoogt. Scaffold betekent letterlijk ‘steiger’, dus wat jij doet in jouw begeleiding van individuele of groepen leerlingen tijdens de zelfwerkzaamheid in de les is het trapsgewijs hulp aanbieden volgens een vast stappenplan. Dat klinkt saai, maar dat hoeft het niet te zijn. Behalve dat het zeer effectief is, zijn er allerlei werkvormen die je daarbij kunt toepassen. Werkvormen die er bijvoorbeeld voor zorgen dat jouw les niet ‘opgaat’ aan slechts een enkele leerling, maar alle leerlingen tijdens de les actief houdt. In deze themasessie besteden we daarom niet alleen aandacht aan de theorie achter de zone van naaste ontwikkeling en scaffolding, maar ervaar en leer je ook een aantal concrete manieren om dat op een praktische manier toe te passen in jouw eigen lessen.

Activerende didactiek

Scaffolding, een methodiek die je kunt toepassen tijdens de zelfwerkzaamheid in de les, is bedoeld om leerlingen te ondersteunen om zelf stappen te maken in het leren. Jij biedt hulp volgens een vast stappenplan en past de hulp aan aan het niveau en/of de behoefte van de leerling. Een praktisch uitwerking daarvan kan er zo uitzien zijn:  

• diagnosticeer het probleem: wat weet en kan de leerling al en wat nog niet,
• check de diagnose: check bij de leerling of de hulpvraag klopt,  
• bied hulpstrategieën: stel vragen, geef feedback, geef instructie enzovoorts,  
• check begrip: vraag na, laat leerlingen de oplossing herhalen en probeer te achterhalen of de ondersteuning voldoende is geweest.  

Afhankelijk van de context (individueel, in groepen of klassikaal, het moment in de les, het moment in het leerproces van de leerling(en) enzovoorts) kun je dat stappenplan uitbreiden, inkorten of anderszins aanpassen. En met name voor het bieden van hulpstrategieën helpt een uitgebreid repertoire.